شیرین بیان ، که به فارسی مهَک گفته می
شود، گیاهی خودرو از تیره سبزی آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و
نواحی معتدل آسیاست. ریشه و ساقه زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد.
شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی خودرو است و کمتر مورد کشت قرار می
گیرد. برگ های آن مرکب است و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی
تشکیل یافته است که به سبب ترشح شیره، چسبنده اند. گل های این گیاه به رنگ
های ارغوانی، زرد یا بنفش یا آبی مایل به سفید هستند و میوه اش شامل ۵ تا ۶
دانه مایل به قهوه ای است. ریشه و ساقه زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد.
قسمت مورد استفاده شیرین بیان ، ساقه های زیرزمینی و ریشه های گیاه است
که دارای ترکیبات مختلفی است. مهم ترین ماده ای که موجب شیرینی شیرین بیان
می شود، ترکیب موجود در ریشه های گیاه به نام اسید گلیسریزیک است که ۵۰
برابر شکر شیرینی دارد. اسید گلیسریزیک با افزایش سن گیاه افزایش می یابد.
شیرین بیان در اکثر نقاط ایران خصوصاً در شهرستان اقلید و نواحی شرقی و
شمال شرقی و همچنین آذربایجان به فراوانی می روید. برگهای آن مرکب است و از
۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی تشکیل یافته است که به سبب ترشح
شیره، چسبنده اند. گلهایش مایل به آبی و میوه اش شامل ۵ تا ۶ دانه مایل به
قهوه ای است و ریشه ها و ریزومهای این گیاه دارای پوستی قهوه ای رنگ یا
سیاه و مغز زردرنگ است.
انواع شیرین بیان
شیرین بیان انواع مختلف دارد
گونه اسپانیایی «G. typical» که میوه آن صاف و بدون کرک است و ریزومهای قهوه ای به قطر ۶ تا ۱۸ میلیمتر دارد.
گونه روسی «G. glandulifera» که برگهای آن چسبناک است و ریشه های متعدد
به ضخامت ۵ سامتیمتر دارد. پوست ریشه آن فلس دار و قهوه ای رنگ است و
شیرینی ملایم دارد.
گونه ترکی «G. pallida» که ضخامت ریشه آن حدود ۸ سانتیمتر است.
گونه ایرانی «G. violacca» که ریشه های آن نیز نسبتاً ضخیم است.
