بنفشه معطر گیاهی است علفی و بوته ای که پایا و چندساله می باشد. برگ های قلبی شکل گیاه دمبرگ درازی دارند که از محل مشترکی در ناحیه یقه گیاه (تقریباَ هم سطح با زمیت) خارج می شوند.
تاریخچه:
بنفشه معطر از زمان های دور مورد استفاده دارویی داشته است. در قرون اولیه میلادی، در مکاتب بقراط و دیوسکورید و در قرون وسطی توسط اعراب در درمان بسیاری از بیماری ها، از جمله رفع ورم چشم، درد گلو، دفع صفرا، رفع حالت تشنگی و به عنوان ملین و قی آور به کار می رفته است.
بر اساس افسانه های قدیمی، نام بنفشه معطر(viola) از نام دختری باکره به نام lo گرفته شده است.
زئوس به این دختر عاشق شد و به خاطر محافظت از زن حسودش او را به شکل یک گوساله ماده در آورد که در کشتزاری از بنفشه چرا می کرد. به این دلیل بنفشه قرن ها به عنوان نماد عشق معروف شد و در نمایشنامه ها از آن نام برده می شد. در نمایشنامه شکسپیر، پاک از بنفشه در تهیه معجون عشق استفاده می کند.
دارو شناختی و اثرات مهم:
•استفاده دارویی هنوز در دارونامه ها وجود دارد. گل ها خاصیت مسهل دارند. در دارونامه انگلستان بهترین شکل استفاده از گل ها به صورت شربت است که برای نوزادان نصف تا یک قاشق چایخوری و یا بیشتر، با مقدار مساوی روغن بادام مخلوط می شود.
در قدیم شربت بنفشه را برای رفع تورم چشم ها، رفع بی خوابی، درمان یرقان، درمان تب و لرز، برطرف کردن چرک و تورم لوزه ها و صرع استفاده می کردند.
جرالد، یکی از متخصصان گیاهان دارویی می گوید،برای تسکین تورم داخلی گوش، آرامش قلب، بر طرف کردن خشکی و گرفتگی گلو، بهبود سر درد و به عنوان خواب آور می توان از بنفشه معطر استفاده کرد.
•از گل های بنفشه می توان مربای شیرینی تهیه کرد که در زمان چارلز دوم به عنوان کنسروی مطلوب، با نام قند بنفشه یا violet plate در تمام داروخانه ها به فروش می رسید و بسیار پرطرفدار بود.
این فرآورده خاصیت خلط آور دارد. گل های تازه برای افزودن به سالاد بسیار خوب است. همچنین جرالد می افزاید که از برگ ها می توان در تهیه مرهم و ضماد جهت سوختگی ها استفاده نمود. او معتقد است که اثرات آن بهتر از گل ختمی و ترکیبات جیوه می باشد.
•تمام بنفشه ها دارای طبیعت سرد و مرطوب هستند. وقتی سبز و تازه اند، به عنوان سرد کننده و پایین آورنده حرارت بدن، به صورت داخلی و خارجی، به کار می روند؛
مثلاَ در کاهش ورم چشم ها می توان از جوشانده گل وبرگ و برای تسکین سر درد از مرهم آن بر روی پیشانی استفاده نمود. این مرهم را می توان با اسانس گل سرخ هم مخلوط کرد.
•گل و برگ بنفشه، به صورت فرآورده خوراکی، صفرا آور بوده و به خصوص برای بچه ها مناسب است (البته اثر برگ در این مورد قوی تر است). همچنین، گل های تازه یا خشک به شکل خوراکی، در رفع مشکلات ریوی مؤثرند.
•ریزوم به صورت خوراکی دارای اثرات قوی تهوع آور و مسهل می باشد و از این نظر شبیه ایپکاکوانا است.
•دانه ها خاصیت مسهلی و ادرار آور دارند و از آنها در مشکلات مجاری ادرار، به خصوص دفع سنگریزه در مجاری، استفاده می شود.
•در هومیوپاتی مدرن از تنتور گل تازه برای سرفه های اسپاسمی همراه با تنگی نفس و روماتیسم مچ ها استفاده می کنند.
•خواص گلوکزید موجود در گیاه هنوز به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته، ولی مطالعات اولیه حاکی از اثر آنتیسپتیکی آن است.
•از زمان های دور از فرآورده های بنفشه تازه به صورت خوراکی و موضعی برای افراد سرطانی، به خصوص سرطان گلو، استفاده می شد. از دم کرده برگ ها در آب جوش و به نسبت ۱ به ۵ به صورت موضعی(مالیدنی) و یا به صورت کمپرس در دردهای موضعی می توان استفاده کرد.
•برای چرب کردن گلو، برگ بنفشه را خشک و پودر کرده و در روغن زیتون بریزید. سپس آن را به مدت ۶ ساعت روی بخار بگذارید و بعد مصرف کنید. این روغن برای رفع خشکی گلو مفید است.
•از اثرات دیگر بنفشه می توان تسکین سر درد، ضد میگرن، رفع بی خوابی،ضد سرفه، تسکین آسم و برونشیت را نام برد. بنفشه معطر چون خاصیت معرق دارد، در تسکین علائم سرما خوردگی مؤثر است.
•از اسانس گل ها در رایحه درمانی، درمان برونشیت، خستگی زیاد و مشکلات پوستی استفاده می شود.
طریقه و میزان مصرف:
دم کرده: بنفشه را به صورت سرد می نوشند.برای این کار حدود ۷۰ گرم برگ های تازه را با آب سرد بشویید و آن را با نیم لیتر آب بجوشانید.
بعد از حدود ۱۲ ساعت وقتی آب سبز رنگ شد، آن را صاف کرده و در شیشه درب داری در یخچال گذاشته و هر دو ساعت یکبار مقداری از آن را بخورید. این دم کرده بهتر است هر روز تازه تهیه شده و اضافی آن دور ریخته شود.
کمپرس: برای تهیه استعمال خارجی، پارچه یا باند نخی را در دم کرده گرم وارد کرده و بر روی موضع قرار دهید و روی آن را با پارچه ضد آب(لاستیک پارچه نازک) بپوشانید و پس از سرد شدن، این کار را تکرار کنید.
روزانه دو قاشق غذاخوری گل خشک به صورت چای گرم یا دم کرده سرد(توضیح داده شده) و یا ۵ گرم از ریشه در روز می توان مصرف کرد.
از بنفشه داروهای نوینی در صنعت دارو سازی به صور مختلف تهیه شده که طریقه و میزان مصرف آنها در راهنمای همراه دارو قید شده است( در خارج ایران).
گل و برگ بنفشه کاملاً خوراکی است و می توان به صورت خام یا پخته از آن استفاده کرد. برگ ها در تمام طول زمستان قابل استفاده و دارای طعم ملایم هستند.
از برگ ها می توان در سالاد استفاده کرد(در صورتی که از گل ها برای سالاد استفاده شود، مزه و بوی قوی تری دارد). گل و برگ بنفشه را همچنین می توان در تهیه چای، شیرینی ها، سوپ و کیک مورد استفاده قرار دارد.
موارد استفاده بنفشه:
گل و برگ بنفشه کاملاً خوراکی است و می توان به صورت خام یا پخته از آن استفاده کرد. برگ ها در تمام طول زمستان قابل استفاده و دارای طعم ملایم هستند. از برگ ها می توان در سالاد استفاده کرد(در صورتی که از گل ها برای سالاد استفاده شود، مزه و بوی قوی تری دارد).
گل و برگ بنفشه را همچنین می توان در تهیه چای، شیرینی ها، سوپ و کیک مورد استفاده قرار دارد.